دامداری صنعتی چیست؟

تفاوت دامداری سنتی با دامداری صنعتی

امروزه حرفه دامداری به صنعتی مکانیزه و تخصصی تبدیل شده است که نیازمند دانش و مدیریت  است، در واقع می توان گفت برای این‎ که مراقبت و پروار کردن دام، بهداشتی‌تر و راحت تر انجام شود از روش های علمی، تجهیزات و وسایل مختلفی استفاده می شود اما با وجود تمام این ها، هنوز هم این روند در ایران به کندی پیش میرود و موافقان و مخالفان هر دو روش، دلایلی را بر حقانیت خود اذعان می کنند که خلاصه ای از آن در زیر آورده شده است.

رویکرد دامداری سنتی

در شیوه سنتی دامداری، تجهیزات خاصی برای پرورش دام وجود ندارد و همه دام ها اعم از گاو و گوسفند در یک محل نگه داری و خود افراد خانواده به آن ها رسیدگی می کنند. بسیاری از طرفداران این روش، موارد زیر را دلایل برتری روش سنتی گاوداری می دانند.

• دامداری سنتی عموما بصورت خانوادگی انجام و هزینه نیروی انسانی محاسبه نمی شود و همین امر تفکر اشتباهی را تداعی می کند که قیمت تمام شده پرورش دام در روش سنتی پایین تر است.
• در روش سنتی، دامدار با امکانات و تجهیزات ابتدائی از دام خود نگهداری کرده و هزینه ای بابت خرید وسایل نمی پردازد.
• دام ها در این روش از علوفه موجود در مراتع و چراگاه ها تغذیه کرده و هزینه تهیه خوراک دام، بسیار کمتر است.
• دامدار نیازی به خرید تجهیزات گران قیمت ندارد و فقط وسایل ضروری را خواهد خرید.
• با تعداد کمی دام نیز امکان پرورش و تولید محصول وجود دارد.
• بدلیل تعداد کم گاودام ها، نیازی به وجود خیلی از بخش های ساختمان دامداری صنعتی نیست.
• به خاطر عدم تجمع گاوها، بیماری ها نیز کمتر بوده و رعایت نکات بهداشتی و مواردی همچون دامپزشک، واکسیناسیون و معاینه دوره ای نیز بسیار کم است که خود موجب کاهش هزینه نگهداری می شود.

تمامی موارد بالا، مواردی حاکی از تصور پایین بودن هزینه‌ها و ریسک کمتر دامداری سنتی است و موجب می شود تا دامدار اقدام به صنعتی کردن حرفه خود را نداشته باشد.

اما تحقیقات علمی و شرایط کنونی مواردی را در رد صلاحیت روش سنتی بیان می دارد .

• با توجه به کاهش مراتع طبیعی، خطر کمبود منابع غذایی دام بسیار تهدید کننده و مشکل آفرین شده است.
• خوردن علوفه طبیعی نیاز دام را برای رشد سالم مرتفع نکرده و دام به تنوع غذایی احتیاج دارد.
• برای داشتن دام های پروار تر و فروش بیشتر بایستی از اصول علمی و تغذیه ای متشکل از مکمل ها و ویتامین ها استفاده کرد.
• چرای بیش از حد دام در مراتع موجب آسیب جدی به محیط زیست و نابودی این حرفه در آینده خواهد شد.
• با توجه به امکان پرورش محدود دام در روش سنتی و افزایش جمعیت مصرف کننده از سوی دیگر، محصولات معدود سنتی جوابگوی میزان بالای نیاز نیست.
• تصور دامدار فقط معطوف به عدم نیاز به خرید علوفه می باشد در صورتی که هزینه رساندن دام ها به مرتع را محاسبه نمی کند.
• درآمد زایی فزاینده به دلیل کار طاقت فرسای رفع و رجوع دامداری در دامداری سنتی امکان پذیر نیست و افزایش درآمد نیاز به مدیریت و تجهیزات خاص دارد.

رویکرد دامداری صنعتی

اگر در یک دامداری نگهداری و پرورش دام با روش های علمی و متمرکز و با تجهیزات اتوماتیک صورت پذیرد، به آن مرکز دامداری صنعتی می گویند.

استفاده از روش دامداری صنعتی، در مدیریت، کنترل و افزایش بازدهی کسب و کارتان کمک بسیاری کرده و موفقیت در حوزه دامپروری را به همراه می آورد اما همچنان افرادی هستند که این روش را بسیار هزینه بر و ریسک پذیر می دانند و موارد زیر را به عنوان هزینه های جاری بیان می کنند.

• در دامداری صنعتی با توجه به اینکه کلیه گاوها در یک محل نگهداری می شوند امکان بروز بیماری بیشتر است و لذا اقدامات لازم برای پیشگیری و درمان بیماری نیز ضروری است که خود، هزینه نگهداری از دام ها را افزایش می دهد.
• حضور دامپزشک در محل دامداری برای نظارت بر رعایت موارد بهداشتی و فنی امری ضروری و هزینه بر است.
• بدلیل موارد ایمنی بهداشت، بایستی به صورت دوره ای کارهایی مانند واکسیناسیون، سم پاشی و ضدعفونی صورت پذیرد.
• فرد دامدار برای مدیریت بهتر نیازمند به ارتقای سطح دانش خود می باشد.
• مکان دامداری بایستی برابر با استانداردهای جهانی و کاملا مجهز باشد.
• هر دامداری صنعتی باید دارای بخش های خاصی همچون (آغل، بهاربند، انبار کنستانتره، سیلو و …) باشد.
• نیاز به فردی متخصص جهت انجام امور کورد برداری، ثبت زمان دقیق فحلی و تلقیح و … می باشد که مطمئنا این فرد نیازمند پرداخت حقوق است!
• وجود نرم افزارهای اتوماسیون و کاربردی ضروری و هزینه بر می باشد.
• این روش ریسک بالایی داشته و در صورت عدم مدیریت صحیح، رعایت نکردن اصول بهداشتی و تغذیه نامناسب دام و … کاهش سود و مشکلات فراوانی را برای سرمایه گذار  خواهد داشت.

اما با وجود تمامی این هزینه ها، منفعت های بالای دامداری صنعتی را نیز باید در نظر داشت.

• با استفاده از تجهیزات اتوماتیک، نیاز به پرسنل خرد کاهش یافته و حقوق افراد متخصص را توجیه پذیر می سازد.
• با اصلاح نژادی، دام هایی با میزان گوشت بیشتر و شیردهی بالاتر خواهیم داشت.
• با رعایت تغذیه مناسب و بدلیل استفاده از علوفه مخلوط و متشکل از ویتامین و دیگر مواد ضروری، دام هایی خواهید داشت که به سرعت رشد کرده و به وزن‌شان اضافه می شود و خیلی سریع تر به مرحله بهره برداری می رسند.
• از آن جا که در این روش هدف از پرورش دام از قبل تعریف می شود، نوع تغذیه و بازار مصرف نیز قابل کنترل است.
• علاوه بر درآمدزایی حاصل از فروش گوشت، میتوان از محصولات جانبی دام همچون استفاده از شیر، پوست و پشم آن نیز سودآوری داشت.
• امکان پرورش تعداد بالای دام و در نتیجه افزایش سرمایه وجود دارد.

به طور کلی می توان گفت که هر چند هزینه های جاری در روش دامداری صنعتی بیشتر است اما با رعایت موارد لازم، سودهای سرشاری را نیز به همراه داشته و بازگشت سرمایه سریع را به ارمغان می آورد.

شرایط دامداری صنعتی در ایران

در ایران با توجه به خطر نابودی مراتع و کاهش منابع غذایی دام که حاصل چرای بیش از حد در روش دامداری سنتی بوده، روی آوردن به شیوه صنعتی دامداری امری ضروری می باشد اما متاسفانه حتی با اقدامات دولت در زمینه آگاهی سازی، واگذاری وام و حمایت های مالی از سرمایه گذاران باز هم اکثر محصولات گوشتی کشور از طریق دامداری سنتی تولید می شود.

آمارها حاکی از این است که ۷۰% درصد شير و گوشت مورد نياز كشور توسط دامداری های سنتي و فقط ۳۰% درصد سهم توسط دامداری های صنعتی تامین می گردد که دلیل عمده آن را کاهش هزینه ها در تولید عنوان می نمایند. در حالی که اگر میزان بازده تولید و خروجی هر دو روش را با هم مقایسه نماییم، خواهیم دید که چنانچه روش دامداری صنعتی به درستی انجام پذیرد، نه تنها تمامی هزینه های اولیه جبران می شود بلکه می توان به سرعت به سود دهی رسید و علاوه بر آن افزایش بهره وری، میزان تولید گوشت و دیگر فرآورده ها را به همراه خواهد داشت.

گواه این مدعا مطالعه ای است که در سال ۱۳۹۴ در استان خراسان شمالی در سطح ۵ واحد از هر سیستم سیستم صنعتی، نیمه صنعتی و سنتی انجام شده است و خلاصه آن به شرح زیر می باشد.

لازم  به ذکر است که درصد کم فروش گاو نر در گاوداری صنعتی در جدول فوق، بدلیل ماهیت و تفکر گاوداری صنعتی که همان نگهداری از گاو ماده برای تولید شیر و محصولات لبنی است.

برای دانلود اصل مقاله اینجا کلیک کنید